CÜMLENİN ANLAMINI ÇEVİRİN, SÖZCÜKLERİ DEĞİL!
İyi bir İngilizce çeviri için en temel şart elbette gramer kurallarını doğru bilmek ve geniş bir sözcük dağarcığına sahip olmaktır. Fakat sadece bu iki önemli detay, elinizdeki metni çok iyi çevirmenizi sağlamaz. Çünkü hangi dilde olursa olsun çevirmen de bir tür yazardır! Ve yazar olabilmek için dil bilgisi kurallarının yanı sıra ihtiyacınız olan çok önemli birkaç etken daha var: Yetenek, yaratıcılık ve tutku! SDM’nin hemen tüm makalelerinde belirttiğimiz gibi, İngilizce öğrenme biçimlerinizi ve amacınızı belirlemek işte bu nedenle önemlidir. Eğer bir gün İngilizce çevirmeni olmak istiyorsanız, bunu İngilizce öğretmeninizle mutlaka paylaşmalısınız. Hem de ilk derse başladığınız gün! Şimdi konumuza dönelim ve İngilizce çeviri hakkında bazı yöntemlere birlikte göz atalım.
“Translate the meaning, not the words”
Dilimize, “Anlamı çevirin, sözcükleri değil!” olarak çevirebileceğimiz bu cümle, bir dilden başka dile tercüme hakkında müthiş bir ipucu veriyor. Aslına bakarsanız işin özü, tamamen budur. Ama yine de aşağıdaki başlıkları ve açıklamaları okumanızda fayda var:
- İngilizce çeviriye başlamadan önce metni dikkatlice okuyun
Bir metni tercümeye başlamadan önce yapmanız gereken iki önemli adım var: Birinci adım; metni okuduğunuzda, yazarın ne anlatmaya çalıştığından kesinlikle emin olmanızdır. İkinci ve -çevirinin dili ve üslubu için çok önemli- adım ise, yazarın -hikâyesini- tam olarak nasıl anlatmaya çalıştığından emin olmanız gerektiğidir. Bu iki önemli ipucunu aklınızda tutarak, neredeyse bir edebi yorum yazıyormuşçasına metne bakın: Her bir kelimeyi ve cümleyi dikkatle takip edin. Yazınızın amacını, yazı stilini ve yazarın kullandığı üslubu gözden geçirin. Kitapta ya da metinde, dikkatinizi çeken herhangi bir şey hakkında notlar alın ve çevirmenin zor olabileceğini düşündüğünüz cümleleri notlarınızda vurgulayın. Sonunda, mümkünse, bu notlarınızı ya da tam olarak anlamadığınız bir deyimi, cümlecikleri veya fikirleri kesinlikle araştırın.
2. İngilizce çeviri için gerekli malzemelerinizi hazırlayın
İyi bir İngilizceden İngilizceye çeviri sözlüğü kesinlikle işinizi kolaylaştıracaktır. Önemli bir kelimenin doğrudan çevirisini bildiğinizi düşünüyorsanız bile, o kelimeyi sözlükte arayın. Daha sonra tüm seçenekleri ve orijinalin anlam ve stiline en uygun olanın hangisi olduğunu düşünün.
İlginçtir ki, İngiliz dili, Romence dillerinden (örneğin Fransızca, İtalyanca veya İspanyolca) veya Alman dillerinden (Almanca veya Hollandaca gibi) çok fazla kelime içerir. Bunun nedeni İngiltere’nin Ortaçağ tarihi ile ilgilidir. İngilizce başlangıçta, Almanca ve Hollandacaya yakın bir Germen dilidir ve bu nedenle, temel dilbilgisi yapısının çoğunu bu dillerle paylaşmaktadır. Dolayısıyla, modern İngilizce, bu etkilerle şekillenir ve sıklıkla her birinden eşanlamlı kelimeleri içerir.
Tüm bunlar çevirmen olarak mesleğinizi etkiler çünkü diller arasında kelimeleri eşitlemeyi zorlaştırır: Çevirdiğiniz metinde İngilizceden kelime seçimi yaparken çoğu zaman pek çok farklı seçeneğiniz olacaktır ve en iyisini seçtiğinizden emin olmak sizin görevinizdir. Bu tür çeviri süreçlerinde yeni kelimeler öğrenirseniz, bunları yazın ve daha sonra kullanmak üzere sözcük defterinize saklayın.
Benzer şekilde, tercümeye başlamadan önce teknik doğruluğu sağlamak için ihtiyaç duyduğunuz tüm gramer materyallerine sahip olduğunuzdan emin olun. Açıkçası, çeviri için gramer kurallarının iyi bir şekilde anlaşılması gerekir, ancak kendi bilgilerinizi yazılı tablolar, listeler ve kitaplarla zenginleştirebilirsiniz. Her şeyi dikkatli bir şekilde kontrol ederek küçük hataları ortadan kaldırın. Böylece çevirdiğiniz metnin su gibi akıp gittiğinden emin olun!
Kelimelerinizi çok dikkatli seçin!
En komik çeviri hatalarından bazıları, insanların sözlüğün anlamından ziyade bir kelimeyle gerçek anlamda tercüme ettiklerinde ortaya çıkar. Bu nedenle çeviri yaparken kelimelerinizi çok dikkatli seçin.
3. Farklı üslup tekniklerini koruyun
Biçimsel teknikler sadece yazının daha güzel ya da daha edebi görünmesi için değildir. Yazarlar için anlam yaratmada üslup teknikleri çok önemli bir yöntemdir. Mümkün olduğu ölçüde, çevirdiğiniz tüm metinlerde üsluba sadık kalmaya çalışın. Bu nedenle, orijinal metni okurken, yazarın kullandığı teknikleri düşünün: sözcük öbekleri, konuşma dili, son derece stilize cümleler, sözlü tekerlemeler veya ritimleri not edin.
Elbette, bu tekniklerin sıklığı ve kullanımı, üzerinde çalıştığınız metin türüne göre değişir. Bu efektleri İngilizce olarak sunmanın ince yollarını bulup bulamayacağınızı öğrenin: En zarif çeviriler, versiyonlarının doğallığından ödün vermeden tarzı -bir şekilde- taklit eder.
4.Okuyucu kitlesini tanıyın
Çeviriyi kim ya da hangi kitle için yapıyorsunuz? Örneğin İngilizce dil dersi için bir metni çeviriyorsanız, kitleniz kesinlikle bir kişidir: öğretmeniniz! Ancak yine de özgün belgenin kime ait olduğunu düşünmek ve dilinizi buna göre tasarlamak yararlı bir alıştırmadır.
İngilizce çeviride pratik hususlar
*Acele etmeyin
Yeni bir dile tercüme etmek için tüm sayfanın veya hatta sayfalarla yarışa girmek ve mümkün olduğunca çabuk çeviri yapmak cazip olabilir. Ama asla doğrusu bu değildir! Bunun yerine, derin bir nefes alın, yavaşlayın. Çeviriyi yavaş, metodik ve hatta yaratıcı bir şekilde, her bir kelimeyi düşünerek yapın. Yeniden çevrilmesi gereken üç sayfa yerine, dört cümleyi doğru çevirmek, çok daha iyidir.
*Tekrar okuyun!
İlk taslağınızı hazırladıktan sonra, bir mola verin. Bu mola ne kadar uzun olursa, o kadar iyidir. Eğer metni, o anda masada bırakmak ve ertesi gün geri dönmek için yeterli zamanınız varsa, bu daha da idealdir. Tercümelerinize geri döndüğünüzde, yazım ve dil bilgisi konularında küçük kaymalar arayarak, aynı zamanda tarzı gözleyerek tekrar okuyun. Zarif mi ve akıyor mu? Kayıt ve seste tutarlı mısınız? Orijinalin hem anlamını hem de ruhunu yakaladınız mı? Bir gün önce umutsuzlukla vazgeçtiğiniz cümlelere dikkat edin: artık tam bir taslağınız var ve diğer detaylar üzerinde rahatça çalışabilirsiniz.
*Ve bir kez daha okuyun
Tekrar okumalarda da mutlaka molalar verin ve sonra okumaya devam edin ve hata yapmadığınızdan emin olun.
*Hatalarınızdan ders alın
Hiç kimse, ilk çeviri denemesinde mükemmel değildir. Çeviri, dilbilgisi eğitiminin en zor kısımlarından biridir ve çeviri yaptığınız dilin, dilbilgisine karşı yeterince rahat olmanızı, aynı zamanda da geniş bir kelime dağarcığına sahip olmanızı gerektirir. Dahası, bir dili dinlemekten veya okumaktan çok farklı bir beceri gerekir ki bu, konuşma dilinden çok daha hassas ve sofistikedir.
Hayal kırıklığına uğramayın; İngilizce çeviri, bu alanda çalıştığınız müddetçe mükemmelleşir ve her seferinde yazılı bir çeviri yapmaya kalkıştığınızda, birçok yeni kelime öğrenir ve bilginizi pekiştirirsiniz.
Çeviriniz boyunca saatlerce emek veriyorsanız ve sonuçtan hâlâ memnun değilseniz, bir sözlükte veya Online bir ortamda bulduğunuz kelimelerin anlam ve yazımlarını yeniden inceleyin. Daha sonra bu kelimeleri, gramer kurallarını gözden geçirip, tekrar çevirmeye çalışın.
